ಹೈಸ್ಕೂಲ್ನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಕನ್ನಡ ಮೇಷ್ಟ್ರು ಹೇಳ್ತಿದ್ರು.. ಓದುವ ಅನುಭವವೇ ಬೇರೆ, ಕೇಳುವ ಅನುಭವವೇ ಬೇರೆ ಎಂದು. ಬರೆದದ್ದನ್ನು ಸ್ವತಃ ನಾವೇ ಓದಿಕೊಳ್ಳುವಾಗ ನಮಗೆ ಹಲವು ರೀತಿಯ ಅನುಭೂತಿಗಳಾಗುತ್ತಿರುತ್ತವೆ. ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಓದಿನ ವೇಗಕ್ಕೆ, ನಡು ನಡುವೆ ಓದಿನೊಳಗಿನ ವಿಷಯ ಹೊತ್ತು ತರುವ ನಮ್ಮ ಗತ ದಿನದ ನೆನಪುಗಳ ತಡೆಗೆ, ಓದುತ್ತಿರುವುದು ಬಲು ಇಷ್ಟವಾದಾಗ ಅಲ್ಲೇ ತುಸು ಹೊತ್ತು ನಿಂತು ವಿಹರಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುವ ನಿಲ್ದಾಣಕ್ಕೆ, ಓದು ಕೊನೆಯಾದ ಮೇಲೂ ಬಿಟ್ಟೂ ಬಿಡದೇ ಕಾಡುವ ಹಲವು ಚಿಂತನೆಗಳ ತಾಕಲಾಟಕ್ಕೆ.. ಹೀಗೇ ನಾವೇ ಓದಿಕೊಳ್ಳುವುದರಲ್ಲಿ ಹಲವು ಲಾಭಗಳಿವೆ. ಅದೇ ಯಾರೇ ಬರೆದಿದ್ದಿರಲಿ, ಆ ಬರಹವನ್ನು ಬೇರೊಬ್ಬರು ಒದುವುದನ್ನು ಕೇಳುವಾಗ, ನಮ್ಮ ಕಲ್ಪನೆಗಳಿಗೆ, ವಿಹಾರಕ್ಕೆ, ಚಿಂತನೆಗೆ ಅತ್ಯಲ್ಪ ಸಮಯಾವಕಾಶಗಳು ದೊರಕಿಬಿಡುತ್ತವೆ. ಓದುಗರ ದಾಟಿ (ಟೋನ್), ಶೈಲಿ, ಉಚ್ಛಾರ, ಅವರು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಸಮಯ, ಅವರ ಭಾವನೆಗಳ ಹೂರಣದಲ್ಲಿ ಹೊಮ್ಮಿ ಬರುವ ಧ್ವನಿಗಳು.. ಇವೆಲ್ಲವುಗಳಿಂದ ಸ್ವಂತ ಅನುಭೂತಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಹೆಚ್ಚು ಸಿಗದು. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಈಗಲೂ ನಾನು ಕಾವ್ಯ, ಕಥೆ ಕೇಳುವುದಕ್ಕಿಂತ, ನಾನೇ ಸ್ವಯಂ ಓದುವುದನ್ನೇ ಹೆಚ್ಚು ಪಡುತ್ತೇನೆ.
ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವವಾಗುವುದು ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಕೇಳುವಾಗ. ಸುಮ್ಮನೇ ಭಾವಗೀತೆಯ ಕೇಳಿದರೆ ಅಂಥ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗದು. ಆ ಹಾಡಿನ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ, ಅದು ಸ್ಫುರಿಸುವ ಭಾವನೆಗಳಿಗೆ ಮೈಮರೆಯುತ್ತೇವೆ, ತಲೆದೂಗುತ್ತೇವೆ. ಹಾಡಿನ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಮೆರುಗು ಬರುವುದೇ ಅದಕ್ಕೊಪ್ಪುವ ಚಂದದ ರಾಗದ ಉಡುಗೆ ತೊಡಿಸಿದಾಗಲೇ. ಆ ಉಡುಗೆಯ ಜೊತೆಗೇ ಅದ್ಭುತ ಕಂಠಸಿರಿಯ ಶೃಂಗಾರ ಮಾಡಿಬಿಟ್ಟರಂತೂ ಕೇಳುವುದೇ ಬೇಡ. ಅದಕ್ಕೇ ಅಲ್ಲವೇ ಇಂದಿಗೂ "ನೀನಿಲ್ಲದೇ ನನಗೇನಿದೆ..", "ಯಾವ ಮೋಹನ ಮುರಳಿ ಕರೆಯಿತೋ...", "ಎಲ್ಲಿ ಜಾರಿತೋ ಮನವು.." "ನಿನ್ನ ಪ್ರೇಮದ ಪರಿಯ.." ಮುಂತಾದ ಹಾಡುಗಳು ಬಿಟ್ಟೆನೆಂದರೂ ಬಿಡದೀ ಮಾಯೆ ಎಂಬಂತೇ ನಮ್ಮನ್ನೆಲ್ಲಾ ಸುತ್ತಿಕೊಂಡಿರುವುದು! ಆದರೆ ಕೆಲವು ಸಿನೆಮಾ ಹಾಡುಗಳು ಮಾತ್ರ ಹಲವು ಸ್ವಾರಸ್ಯಕರ ಘಟನೆಗಳನ್ನು, ನೆನೆದಾಗೆಲ್ಲಾ ನಗುವುಕ್ಕಿಸುವಂಥ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ನನಗೆ ಕೊಟ್ಟಿವೆ. ಹಲವರಿಗೂ ಇಂಥಾ ಅನುಭವಗಳು ಅನೇಕಾನೇಕ ಆಗಿರಬಹುದು.
ಹಿಂದೆ ಅಂದರೆ ನಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಈಗಿನಷ್ಟು ದೃಶ್ಯ ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಹಾವಳಿ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಇದ್ದಿದ್ದೊಂದೇ ಚಾನಲ್, ಅದೇ ಡಿ.ಡಿ.೧. ಆಮೇಲೆ ಕನ್ನಡಕ್ಕಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದು ಡಿ.ಡಿ.ಚಂದನ. ವಾರಕ್ಕೊಮ್ಮೆ, ವಾರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಬರುವ ರಂಗೋಲಿಯನ್ನೋ, ಕನ್ನಡ/ಹಿಂದಿ ಸಿನಿಮಾವನ್ನೋ ನೋಡುವುದಕ್ಕೇ ಚಾತಕ ಪಕ್ಷಿಯಂತಾಗುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಆವೇಗೇನಿದ್ದರೂ ರೇಡಿಯೋನೇ ಪ್ರಪಂಚ. ಅದರಲ್ಲಿ ಬರುವ ಕೋರಿಕೆಯೇ ನಮ್ಮ ಸಕಲ ಇಚ್ಛೆಗಳನ್ನೂ ನೆರವೇರಿಸುವ ಮಾಯಾಪಟ್ಟಿಗೆ. ವಿವಿಧ ಕನ್ನಡ ಹಾಡುಗಳನ್ನು, ಸಿನೆಮಾ ಗೀತೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ ಮನಸು ತಣಿದದ್ದೇ ಅಲ್ಲಿಂದ. ರೇಡಿಯೋದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟೇ ಹಾಡುಗಳು ಬರಲಿ, ಅಂಥ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸುವಿಶಾಲ ಮೈದಾನ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನೊಳಗಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಹೇಗೆ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ? ಯಾರೆಲ್ಲಾ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬಿತ್ಯಾದಿ ಯಾವ ಮಾಹಿತಿಯೂ ಇಲ್ಲದೇ ಹಾಡನ್ನು ಆಸ್ವಾದಿಸುತ್ತಾ ಕಳೆದುಹೋಗಿಬಿಡುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಹಾಗೇ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು, ಈ ಹಾಡಿಗೆ ಹೀಗೆ ಚಿತ್ರಿಸಿರಬಹುದೇ? ಅದು ಹೇಗೆ ನಟಿಸುತ್ತಾರೆ? ಎಂಬಿತ್ಯಾದಿ ಕುತೂಹಲದ ಬೆರಗು ಬೇರೆ ನಮ್ಮನ್ನು ಮೈಮರೆಸುತ್ತಿತ್ತು.
ಇಂಥಾ ಸುಮಧುರ ಕಾಲದಲ್ಲೇ ನಾನು ಕೇಳಿದ್ದ ಎರಡು ಹಾಡುಗಳ ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವೆ. ರಾಜ್ಕುಮಾರ್ ಹಾಡು ಎಂದರೆ ಯಾರಿಗೆ ಇಷ್ಟ ಇಲ್ಲ ಹೇಳಿ? ಅವರ ಧ್ವನಿಗೆ ಮಾರು ಹೋಗದಿರುವವರೇ ಕಡಿಮೆ. ನನಗೂ ಬಲು ಇಷ್ಟ ಅವರೆಲ್ಲಾ ಹಾಡುಗಳು. ‘ಧ್ರುವತಾರೆ’ ಚಲನಚಿತ್ರದ "ಆ ರತಿಯೇ ಧರೆಗಿಳಿದಂತೆ, ಆ ಮದನ ನಗುತಿರುವಂತೆ" ಎಂಬ ಹಾಡು ರೇಡಿಯೋದಲ್ಲಿ ಆಗಾಗ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ನನಗೋ ಅದರ ಸಂಗೀತ ತುಂಬಾ ಇಷ್ಟವಾಗಿ ಹೋಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ರಾಜ್ಕುಮಾರ್ ಹಾಡಿದ್ದು "ಆರತಿಯೇ ಧರೆಗಿಳಿದಂತೇ.." ಎಂದು ಕೇಳಿಸಿಕೊಂಡು, ಹಾಗೇ ಹೇಳಿದ್ದೆಂದೇ ವಾದಿಸಿ, ನಟಿ ಆರತಿಯ ಮೇಲೇ ಈ ಪದ ರಚಿಸಲಾಗಿದ್ದೆ ಎಂದೇ ಭಾವಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದೆ. ಹಾಗೇ, ಆರತಿಯನ್ನು ಮೇಲಿನಿಂದ ಕೆಳಗಿ ಇಳಿಸಿದಂತೇ ಮಾಡಿ ಚಿತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರಬಹುದೆಂಡು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು, ಬಲವಾಗಿ ನಂಬಿಯೂ ಬಿಟ್ಟಿದ್ದೆ, ಇಲ್ಲಾ ನನ್ನ ನಾನೇ ನಂಬಿಸಿಕೊಂಡು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದೆ. ಮುಂದೆ ಕೆಲವು ಸಮಯದ ನಂತರ ಆ ಹಾಡಿರುವ ಚಲನಚಿತ್ರ ಟಿ.ವಿ.ಯಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಸ್ಟ್ ಮಾಡಿದಾಗಲೇ ನನಗೆ ನಿಜ ಗೊತ್ತಾಗಿತ್ತು. ಆ ಹಾಡಿನಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದು ‘ಆರತಿ; ಆಲ್ಲ.. ‘ಗೀತಾ’ ಮತ್ತು ಅದು ‘ಆರತಿಯಲ್ಲ’.... ‘ಆ ರತಿಯೇ’ ಎಂದು. ಈ ಸತ್ಯವನ್ನು ಅರಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲೇ ನನಗೆ ತುಸು ಕಾಲ ಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಆಮೇಲೆ ಸ್ವಯಂ ಪೆದ್ದು ಬಿದ್ದ ಈ ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು ನೆನೆ ನೆನೆದು ನಕ್ಕಿದ್ದಿದೆ. ಈಗಲೂ ಈ ಹಾಡು ಪ್ರಸಾರವಾದರೆ ಅಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿ ನಗುವುಕ್ಕಿಬಂದುಬಿಡುತ್ತದೆ.
ಅದೇ ರೀತಿ ನನ್ನ ನಾನು ಬೆಸ್ತು ಬೀಳಿಸಿಕೊಂಡ ಇನ್ನೊಂದು ಹಾಡಿನ ಪ್ರಸಂಗವಿದೆ. "ನಿನ್ನೆ ಕನಸಲ್ಲಿ ಬಂದೆ, ಇಂದು ಎದುರಲ್ಲಿ ನಿಂದೆ, ನಾಳೆ ಕೈ ಹಿಡಿದು ನನ್ನನು ಜೋಡಿ ನೀನಾಗುವೆ.." ಎಂಬ ಸುಮಧುರ ಹಾಡೊಂದಿದೆ. ಇದು ‘ನಾರಿ ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ದಾರಿ’ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಗೀತೆ. ಆರತಿ ಮತ್ತು ಲೋಕೇಶ್ ಅವರ ಮೇಲೆ ಚಿತ್ರಿತವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಮೊತ್ತ ಮೊದಲ ಬಾರಿ ಈ ಹಾಡನ್ನು ಕೇಳಿದಾಗ, ಚಿಕ್ಕವಳಿದ್ದ ನಾನು ಬೆರಗಾಗಿ ಹೊಗಿದ್ದೆ. ಅದು ಹೇಗೆ ಆಕೆ ಕನಸಲ್ಲಿ ಬಂದಿದ್ಲಪ್ಪ? ಆಮೇಲೆ ಮರುದಿವ್ಸ ಪ್ರಕಟ ಆಗಿ, ಅದ್ರ ಮರ್ದಿವ್ಸನೇ ಮದ್ವೆ ಆಗೋಯ್ತಾ? ಎಂದು. ಈ ಸೀಕ್ವೆಲ್ನಲ್ಲೇ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದೇ ಭಾವಿಸಿದ್ದೆ. ಆಮೇಲೆ ನೋಡಿದರೆ ಉಲ್ಟಾ ಚಿತ್ರೀಕರಣ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಆಗ ನಮಗೆ ಕಲ್ಪನೆಗೆ ಭರಪೂರ ಅವಕಾಶವಿತ್ತು. ಈ ಹಾಡಿನ ಜೊತೆಜೊತೆಗೇ ದೃಶ್ಯ ಕಣ್ಣೆದುರು ನಿಲ್ಲುವುದರಿಂದ ಈ ಪೆದ್ದುತನಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲ.
ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಹಾಡುಗಳು ನಮ್ಮ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಘಟಿಸುವ ಕೆಲವು ಹಿತ/ಅಹಿತ ಘಟನೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ ತಳುಕು ಹಾಕಿಕೊಂಡುಬಿಟ್ಟು, ವಿನಾಕಾರಣ ಬದ್ನಾಮ್ ಆಗಿ ಹೋಗುತ್ತವೆ. ನನ್ನ ಆತ್ಮೀಯ ಗೆಳತಿ ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಳು. ಅವಳ ತಂದೆ ತೀರಿ ಹೋದ ಸುದ್ದಿ ಬರುವಾಗ ಆಕೆ ಖುದಾ ಗವಾ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ನೊಡುತ್ತಿದ್ದಳಂತೆ, ಆಗ ಅದೇ ಫಿಲ್ಮಿನ ಟೈಟಲ್ ಸಾಂಗ್ ಬರುತ್ತಿತ್ತಂತೆ. ಆಗಿನಿಂದ ಆ ಹಾಡನ್ನು ಅವಳಿಗೆ ಕೇಳಲಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ ಎಂದು. ನನಗೂ ಅಷ್ಟೇ.. ಈಗಲೂ ಆ ಫಿಲ್ಮ್ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿರುವಾಗ ಒಮ್ಮೆ ಗೆಳತಿ ತೋಡಿಕೊಂಡ ದುಃಖವೂ ನೆನಪಾಗುತ್ತದೆ.
ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಎಡವಟ್ಟು ಪ್ರಸಂಗಗಳೂ ಹಾಡಿನ ಜೊತೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಚಿಕ್ಕವಳಿದ್ದಾಗ ರೇಡಿಯೋದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹಳೆಯ ಹಿಂದಿ ಹಾಡು ಬರುತ್ತಿತ್ತು. ಸಾಯಿರಾ ಬಾನುವಿನ ಮೇಲೆ ಚಿತ್ರಿತವಾಗಿರುವ "ಶಾಗಿರ್ದ್" ಎನ್ನುವ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರದ "ವೋ ಹೈ ಝರಾ ಕಫಾ ಕಫಾ.. ತೊ ನೈನ್ ಯೂ ಚುರಾಯೆ ಹೈ.." ಎಂಬ ಹಾಡು ಈಗಲೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧವೇ. ಆದರೆ ಆಗ ಹಿಂದಿ ಅಷ್ಟಾಗಿ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದರಲ್ಲೂ ಕಫಾ ಅನ್ನೋ ಶಬ್ದ ಉರ್ದು ಎಂಬುದು ಈಗ ತಿಳಿದಿದೆ. ಕಫಾ ಎಂದರೆ ಬೇಸರ, ನಾರಾಝ್ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿಯದೇ.. ನಟಿ, ಆ ನಟನಿಗೆ ಶೀತ ಕಫವಾಗಿದೆ, ಹುಶಾರಿಲ್ಲ ಎಂದೇ ಹಾಡಿ ಬೇಸರಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾಳೆಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೆ.
ನೆನಪುಗಳು ಯಾತನೆಯನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಸಿಹಿ, ಕಹಿ, ಹುಳಿ ರಸಾಸ್ವಾದನೆಯನ್ನೂ ನಮಗೆ ಮಾಡುತ್ತಿರುತ್ತವೆ. ಅಂತಹ ನೆನಪುಗಳು ಇಂತಹ ಹಾಸ್ಯ ಪ್ರಸಂಗಗಳೊಡನೆ ತಳಕು ಹಾಕಿಕೊಂಡಾಗ ಅದು ಸ್ಮೃತಿಯನ್ನು ಪಡಿದು ಎಬ್ಬಿಸುವ ಚುಲ್ಬುಲಿ ಅಲೆಗಳ ಮಜವೇ ಬೇರೆ. ನಗುವುದಕ್ಕೆ ಕಾರಣಗಳು ಸುತ್ತಲೂ ಸಾವಿರವಿರುತ್ತವೆ. ಆದರೂ ಅಳು ಅದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು ಎಡಗಾಲನ್ನಿಟ್ಟು ಹೊಕ್ಕಿ ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಾ ನಾವೇ ಅದಕ್ಕೆ ಮೊದಲು ಪ್ರವೇಶ ನೀಡಿ ಬಿಡುತ್ತೇವೆ. ಹಾಡುಗಳ ಜೊತೆ ಮಧುರ ನೆನಪುಗಳು, ವಿರಹದುರಿಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಕಿಸಕ್ ಅನ್ನೋ ನಗೆಯರಳಿಸುವ ನೆನಪುಗಳೂ ತಳಕು ಹಾಕಿಕೊಂಡಿದ್ದರೆ ನೀವೂ ಒಮ್ಮೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಹೊರಗೆಳೆದು ಚೆನ್ನಾಗಿ ನಕ್ಕು ಬಿಡಿ.
~ತೇಜಸ್ವಿನಿ.
